Papież Franciszek miał 88 lat, gdy 21 kwietnia 2025 r. w poniedziałek wielkanocny odszedł do Domu Ojca. Pochodził z Argentyny, a przed wyborem na Stolicę Piotrową znany był jako kard. Jorge Mario Bergoglio z Buenos Aires. Był 266. biskupem Rzymu i miał w chwili wyboru 76 lat.

Gdy 13 marca 2013 r. kard. Jorge Mario Bergoglio został wybrany na papieża, przyjął imię Franciszek. Już pierwszego dnia swego pontyfikatu zaznaczył, że chce być papieżem prostym i bliskim ludzi. Przybierając imię Biedaczyny z Asyżu, dążył do pokoju i braterstwa na świecie. Do wiernych wyszedł w białej sutannie, bez czerwonej peleryny (mucetu), a jego pierwsze słowa to po prostu: "Dobry wieczór". Nie założył także nowego pierścienia i nie przyjął złotego krzyża, zachowując ten ze święceń biskupich. Nie zamieszkał w rezydencji papieskiej (Pałacu Apostolskim), ale w skromnych pokojach dla gości przybywających do Watykanu - w domu św. Marty - i tam się też żywił, korzystając z posiłków oferowanych przez tamtejszą kuchnię.

Papież maryjny

29 czerwca 2022 r. papież Franciszek napisał testament, opublikowany po jego śmierci, który zawiera jedynie dyspozycje co do jego pochówku, jednak ujawnia też jego maryjną duchowość i zaufanie do Boga. "Czując, że zmierzch mojego ziemskiego życia się zbliża, z wiarą spoglądam ku życiu wiecznemu" - napisał. Dodał także: "Przez całe życie powierzałem moją posługę kapłańską i biskupią Matce naszego Pana, Najświętszej Maryi Pannie. Dlatego proszę, aby moje doczesne szczątki złożono w papieskiej bazylice Santa Maria Maggiore (Matki Bożej Większej), gdzie będą oczekiwać na Dzień Zmartwychwstania. Chciałbym, aby moja ostatnia ziemska podróż zakończyła się w tym starożytnym sanktuarium maryjnym, do którego zawsze udawałem się na modlitwę przed i po każdej podróży apostolskiej, powierzając Niepokalanej Matce wszystkie moje intencje i dziękując Jej za macierzyńską opiekę".

Testament zakończył papież słowami: "Niech Pan obdarzy zasłużoną nagrodą tych, którzy mnie kochali i będą się modlić za mój wieczny odpoczynek. Cierpienie, które towarzyszyło mi w ostatnich latach, ofiaruję Panu dla pokoju na świecie i braterstwa między ludźmi".

Słowa kluczowe pontyfikatu

Pontyfikat papieża Franciszka można streścić w liczbach, ale również w kluczowych słowach - hasłach, które mają odzwierciedlenie w jego nauczaniu i wydanych dokumentach.

Kościół misyjny - to apel i troska papieża o nowe oblicze Kościoła. Zdawał sobie sprawę, że współczesne czasy i kultura nie jest przyjazna Kościołowi, wiele osób nie widzi sensu wiary i dlatego apelował, by Kościół stał się misyjny. Wyrazem tego jest adhortacja Evangelii gaudium (26 listopada 2013), w której tłumaczy, że dziś nie wystarczy być "uczniem Chrystusa", ale należy być "uczniem-misjonarzem". Dokument ten uważany jest za tzw. programowy pontyfikatu papieża Franciszka. Nakłania do rezygnacji z myślenia, że "zawsze się tak robiło" i prosi o otwarcie się na nowe sposoby misjonarzowania, gdyż Kościół ma być w "permanentnym stanie misji". Papież zauważył, że "gdy staramy się powrócić do źródeł i odzyskać pierwotną świeżość Ewangelii, pojawiają się nowe drogi, twórcze metody, inne formy wyrazu, bardziej wymowne znaki, słowa zawierające nowy sens dla dzisiejszego świata". Marzył, aby "język i wszystkie struktury kościelne stały się odpowiednim kanałem bardziej do ewangelizowania dzisiejszego świata niż do zachowania stanu rzeczy".

Duszpasterskie nawrócenie - według Franciszka Kościół miał wyjść na peryferia; powtarzał, że obecnie nie można czekać aż ludzie przyjdą do Kościoła, trzeba wychodzić do ludzi, na peryferia. To dlatego zachęcał do reform wszystkich kościelnych struktur, zaczynając od tych w Kurii Rzymskiej, a kończąc na parafii czy klasztorze. Wyrazem jego troski o taki Kościół aktywny były kolejne dokumenty. Encyklika Laudato si z 18 czerwca 2015 zachęca wiernych do "życia człowieka zgodnego z prawem moralnym, wpisanym w jego naturę". Papież podkreślił, że "nie da się pogodzić obrony przyrody z usprawiedliwianiem aborcji" i zachęcił do troski o ziemię jako wyraz ludzkiej odpowiedzialności wobec przyszłych pokoleń. Papież skrytykował wszystkie ruchy ekologiczne, które walczą o ochronę przyrody, nie stosując tych samych zasad do życia ludzkiego.

Papież marzył także o Kościele wolnym od klerykalizmu, który uważał za "chorobę, która zaraża Kościół". Krytykował "sklerykalizowanych świeckich" oraz księży czy biskupów, którzy "dopuszczają się takiego zachowania, wyrządzają mu [Kościołowi] wielką krzywdę".

W 2022 r. papież ogłosił Konstytucję apostolską Praedicate Evangelium, która reformuje strukturę Kurii Rzymskiej, nadając jej charakter bardziej prosty, otwarty i duszpastersko-misyjny.

Przełomem staje się też to, że papież powierza kierowanie niektórymi dykasteriami osobom świeckim, zaznaczając, że władza rządzenia w Kościele nie związana jest z sakramentem święceń, ale z misją kanoniczną udzieloną przez papieża. W dokumencie czytamy: "Każdy wierny może przewodniczyć dykasterii lub innemu organowi kurialnemu" [...].